audio_entropia_006

Andrzej Mitan

POLSKI POEMAT DYDAKTYCZNY | THE POLISH DIDACTIC POEM

poezja dźwiękowa | performance etc. | sound poetry | performance etc.

24.02.

wstęp wolny | admission free

Koncert figur niemożliwych-szkic o osobie Andrzeja Mitana

Żadna twórczość nigdy nie rozpoczyna się w próżni lecz zawsze wyrasta z głębi horyzontu zakreślonego przez czas i kontekst danej epoki. Sztuka, w istocie będąca przecież ruchem myśli, także nie rodzi się w próżni, w hermetycznie zamkniętym gabinecie czy zaciszu pracowni głuchej na zgiełk współczesności i odpornej na wszelkie wpływy zewnętrzne. Drogi ludzkiej myśli i natchnienia są w rzeczywistości splotem różnego rodzaju afirmacji i negacji mających swe źrodło w świecie rzeczywistym. Andrzej Mitan, artysta całkowicie nieprzewidywalny, oryginalny i wyrazisty jest personą, której twórczość należałoby usytuować na pograniczu dwu światów, dwóch różnych doświadczeń – sztuk wizualnych oraz świata muzyki, zakorzenionych w burzliwej i skomplikowanej rzeczywistości Polski lat 60, 70, 80 aż po dziś dzień. Wyjaśnienia specyficznego charakteru tego rodzaju sztuki dostarcza biografia samego twórcy, autora słynnych płyt artystycznych (w międzynarodowym wydawnictwie „Brooken Music”, poświęconym historii fonografii i sztuce płyt jego artystyczna seria płyt została szczególnie wyeksponowana obok dzieł Warhola, Cage’a, Heidsiecka, Vostella, Kagela) powstałych przy współudziale przyjaciół takich jak Włodzimierz Borowski, Edward Krasiński, Krzysztof Knittel, Andrzej Szewczyk, Tadeusz Rolke, Jarosław Kozłowski, Cezary Staniszewski, Ryszard Winiarski, Tadeusz Sudnik. Klasyk poezji dźwiękowej, performer, kompozytor, animator kultury wychowany zarówno na muzyce Bacha, impresjonistach jak i eksperymentach Schwittersa i Cage’a, potem Coltrane’a, Jarreta i McLaughlina, pod koniec lat 60 poprzedniego stulecia powołał do życia grupę artystyczną Onomatopeja. W następnych latach współtworzył z wybitnymi postaciami polskiej muzyki eksperymentalnej takie kolektywy twórcze jak Super Grupa Bez Fałszywej Skromności, Niezależne Studio Muzyki Elektroakustycznej, Święta Racja, Koncert Figur Niemożliwych. Mitan aranżował także tzw. zdarzenia słowne, które stanowiły połączenie muzyki, performance’u i poezji. Łączenie mediów, wykorzystywanie mocy sprawczej i potencji słowa w zestawieniu z muzyką eksperymentalną oraz sztuki performance dawało efekt zaskakujący i nieoczekiwany. Uczynienie z performance sposobu życia artysty oraz wyjście poza tradycyjne przestrzenie artystyczne, poza konwecje i reguły narzucane twórcy przez świat sztuki wyróżniały performance Andrzeja Mitana. Była to sztuka antyrynkowa i antyprzedmiotowa, traktowana przez artystę jako ślady i sygnały energii artystycznej, a nie skończone produkty; rozumiana jako nowy obszar artystyczny będący opwieścią jednostki o własnym świecie. Jego akcje były i są niezapowiedziane, dyskretne, często prywatne. Autor podkreśla ich efemeryczność. Jedyny ślad jaki po nich zostaje to dokumentacja i powstające sporadycznie przedmioty, które były rekwizytami lub stanowią efekt wcześniejszych działań. Akcje te były zwykle efemeryczne i obliczone na zmienność warunków otaczającego świata. Mitan jest postacią, która porafiła w sposób niezwykle twórczy wykorzystać w swych własnych doświadczeniach muzyczną tradycję. I jakkolwiek kontestował on istniejący w muzyce ład oraz porządek, w jego utworach widać ślady lektury wiedeńskich dodekafonistów, Johna Cage’a i nurtu współczesnej muzyki elektronicznej.
„Emmett Williams - wspomina Mitan w jednym z wywiadów - światowej sławy artysta i filar międzynarodowego ruchu artystycznego FLUXUS, zrealizował w naszej galerii (galeria RR -przyp. autora) performance pt. „Genesis”. Niedługo potem zorganizowaliśmy wspólnie pierwszy polski Fluxus-Concert (poezja dźwiękowa - jazz-akcja wizualna). Czułem się jak ryba w wodzie i zaproponowałem zorganizowanie w Warszawie międzynarodowego festiwalu sztuki „jakiego jeszcze nie było”. Początkowo Emmettowi i Cezaremu (Staniszewskiemu -przyp. autora) pomysł wydawał się nierealny (sytuacja polityczna, zamknięte granice, koszty itp.). Międzynarodowe Seminarium Sztuki ETC… odbyło się w maju 1987 r. Uczestniczyło w nim ponad stu znakomitych artystów ze Stanów Zjednoczonych, Europy i Japonii. Dwa lata później zorganizowałem kolejną manifestację sztuki, tym razem w Zamku Ujazdowskim (w budowie). W ten oto sposób Centrum Sztuki Współczesnej rozpoczęło swoją działalność.” Sound poetry Andrzeja Mitana, podobnie jak paralelna aktywność twórcza jego przyjaciela Emmetta Williamsa z tamtych lat, przerzuca umysł na zupełnie inne, nieznane tory. Staje się rodzajem transu, zasłuchanie zaś jest kontemplacją nieodgadnionego. Jest również wyrazem najgłębszych pragnień oraz ludzkich tęsknot. Muzyka istnieje poza czasem, zatrzymuje czas jako najbardziej abstrakcyjna dziedzina sztuki. Czas w muzyce zyskuje swój wyraz. Tym samym zaś wieczność zostaje zamknieta, przestaje – przynajmniej chwilowo –zagrażać. Sound poetry porządkując na swój własny sposób dźwięki, nie narzuca im dokładnie wyrażonej treści, zachowuje tzw.czystość. Dialog z dziełem sztuki, w tym momencie, nie realizuje się na płaszczyźnie intelektualnej, zostaje przeniesiony w sferę intuicji, przeczucia. Tylko muzyka – zdaje się mówić Mitan- jest punktem ponad czasem. W niej kumulują się wymiary ludzkiej czasowości, w niej odbiorca odkrywa swoją siłę oraz sens.

Sztuka Mitana to permanentna odbudowa codzienności, codzienności zawierającej doświadczenie niecodzienności i nierzeczywistości; poetyckiej wyobrażni przemienionej, nie odrzuconej, nawet nie uwznioślonej lecz przypasowanej do rzeczy, sytuacji, zakorzenionej w rzeczy samej, w powszedniej polskiej rzeczywistości. Wszelkie akcje preparowane przez artystę ponawiają zaproszenie do współuczestnictwa, wymiany, wspólnoty, którą ciągle trzeba ponawiać, trzeba darować i otwierać się na dar obecności. To zaproszenie do wspólnoty, w powspółczesnym chaosie komunikatów na swój sposób nieme, światło zaś bije gdzieś ze środka decyzji na takie zaproszenie, jego źródło jest niedostrzegalne. Można odczytywać postawę Mitana jako poetę codzienności i tylko codzienności. Kiedy wyczerpują się narracje, kiedy legendy i mity tracą siłę oddziaływania, kiedy wzniosłe idee rozwiewają się w powietrzu -codzienne sytuacje nabierają nowych znaczeń i z tych znaczeń, mnożących się w nieskończoność, wyrasta sztuka obecności, cichej zgody na życie. Obok tej postawy obecności a zarazem wycofania z niecierpliwości współczesnej kultury, mamy cudowną pochwałę kultury w ogóle, pochwałę pamięci, tradycji i dziedzictwa polskiej sztuki awangardowej.
Ważną dla kolekcjoreów może być uwaga, iż jesienią 2007 roku ukazała się, w limitowanej edycji, płyta CD będąca dokumentacją najważniejszego przedsięwzięcia Super Grupy Bez Fałszywej Skromności - Księgi Hioba, spektaklu wystawionego w Teatrze Narodowym w ramach Jazz Jamboree’81. Zapowiadane przez artystę kolejne unikatowe publikacje CD /DVD to „Polski poemat dydaktyczny czyli rzecz o polskiej filozofii twórczości i etyce w sztuce” oraz „Koncert na ryby”.


Adam Andrzej Fuss
styczeń 2008



Polski Poemat Dydaktyczny
3 kwietnia w Auli warszawskiej ASP, w historycznym pałacu Czapskich-Raczyńskich wystąpili na zaproszenie Koła Naukowego „Kwadrat” Andrzej Mitan, Mieczysław Litwiński, Tadeusz Sudnik, Zbigniew Wegehaupt i Janusz Skowron. Wymienieni artyści tworzą formację „Koncert Figur Niemożliwych”. Andrzej Mitan wraz ze swoim składem wykonał „Polski Poemat Dydaktyczny”. Wysłuchaliśmy i zobaczyliśmy coś do czego najbardziej pasuje określenie performance muzyczny. Był to wykład- poemat i występ-obraz utkany ze słów i dźwięków. Słowo jest dźwiękiem. Andrzej Mitan dobitnie przekazał nam to płynnie przechodząc od sensu słowa do rytmu sylab i abstrakcyjnego dźwięku. Melodeklamacjom, śpiewom i recytacjom Mitana, towarzyszył puls kontrabasu Wegehaupta, dźwięki harmonium Litwińskiego, elektroniczne brzmienia Sudnika i piano elektroniczne Skowrona. Andrzej Mitan deklamował i śpiewał autorski tekst, który jest traktatem o twórczości i wypowiedzią filozoficzną traktującą o estetyce i etyce.
Performance Andrzeja Mitana i jazzmanów zapowiedział Piotr Wysocki z Koła Naukowego „Kwadrat”, animator zdarzenia. Występ w auli był hommage dla Ryszarda Winiarskiego, którego obraz pochodzący ze zbiorów Muzeum ASP zawisł w tle za muzykami. „Dziś są imieniny Rysia, więc doskonale się składa” – powitał zebranych Andrzej Mitan. Warto przypomnieć, że Andrzej Mitan współpracował z Ryszardem Winiarskim przy projekcie płyt artystycznych wydanych pod egidą Klubu Muzyki Nowej Remont w latach 70-tych.
Mitan wystąpił z zimną elegancją scenicznego wyjadacza: szyk i odlotowe okulary. Na tydzień przed zdarzeniem w ASP zawisły plakaty na których pojawiła się fizjonomia artysty ukryta za szkłami, które zostały zakropkowane farbą czerwoną, żółtą, niebieską, różową, szarą i białą. W tych samych okularach stanął przed publicznością 3 kwietnia. I tak samo jak na plakacie z ekscentrycznym manikiurem ( różowy lakier do paznokci ).
Słów kilka o Andrzeju Mitanie. To barwna postać. Na Akademii pojawia się stale, jak zwykł mawiać, „knuć merytorycznie ”. Jest animatorem sztuki, performerem, muzykiem. Jedną nogą w środowisku plastyków drugą w środowisku jazzmanów. Dowcipny. Przedstawia się na przykład jako „Tajny agent skupu żywca”. Od końca lat 60-tych występuje kolejno w grupach muzycznych: Onomatopeja, Super Grupa Bez Fałszywej Skromności, Niezależne Studio Muzyki Elektroakustycznej, Koncert Figur Niemożliwych. „Jestem zarażony niezwykłą i nieuleczalną chorobą, której na imię Jazz” –mówi. Wielki przyjaciel nieżyjącego Cezarego Staniszewskiego, twórcy książki artystycznej. Polski flux – człowiek, zaprzyjaźniony z Emmettem Williamsem z którym przy współudziale Staniszewskiego zorganizował w 1987 roku w Warszawie Międzynarodowe Seminarium Sztuki ETC. Twórczość Mitana przenika duch Fluxusu, cechuje ją interdyscyplinarność, awangardowość i improwizacja. Wszystkim, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej polecam stronę: HYPERLINK "http://www.andrzejmitan.pl" www.andrzejmitan.pl
Polski Poemat Dydaktyczny, wykonany przez Andrzeja Mitana i muzyków „Koncertu Figur Niemożliwych” w Auli ASP był modelowo interdyscyplinarny a przez to z ducha Fluxusu. Łączył elegancję sceniczną muzyków, z tajemnica wizualną instrumentów, z akcyjnością występu, z tekstem, z dźwiękiem, z osobistą mitologią artystów, z interakcją z widzem i poetyką miejsca. Wszystko to pojawiło się przed nami. Mitanowi towarzyszyli bardzo dobrzy muzycy. Tadeusz Sudnik, eksperymentujący z muzyką elektroniczną, legendarny realizator dźwięku Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia, twórca Studia Dźwięków Niemożliwych. Janusz Skowron, wybitny pianista i wirtuoz elektronicznych instrumentów klawiszowych. Kompozytor i aranżer, poruszający się w różnych stylistykach współczesnego jazzu ( grywał z Tomaszem Stańko i Zbigniewem Namysłowskim ). Zbigniew Wegehaupt, mistrz kontrabasu i kompozytor. Mieczysław Litwiński kompozytor, śpiewak i multiinstrumentalista. Znany w Polsce, Europie i za oceanem.
Polski Poemat Dydaktyczny powstał w 2004 roku. Ten traktat o twórczości płynnie przechodzący w poezję zaczyna się od próby określenia „polskiej filozofii twórczości”. Przeciwstawia racjonalizmowi francuskiemu, idealizmowi niemieckiemu, pragmatyzmowi brytyjskiemu i praktycyzmowi amerykańskiemu – kreacjonizm polski. Mitan powołuje się na Hoene- Wrońskiego i przypomina polskie osiągnięcia w filozofii. W Poemacie Dydaktycznym cytowane są fazy rozwoju sztuki Jerzego Ludwińskiego z referatu tego krytyka wygłoszonego na I Spotkaniach Krakowskich w 1973 roku. Są również elementy Poematu przypominające mądrości wschodu: powiedzenia mistrzów buddyjskich czy haiku. „Nie krzycz tak głośno, bo nie usłyszysz ust, którymi świat wypowiada Ciebie, Nie biegnij tak szybko, bo nie doświadczysz drogi, która przemawia twoimi nogami”- recytował i śpiewał Andrzej Mitan. Na zakończenie Polskiego Poematu Dydaktycznego artysta rozdał zebranym czerwone kartki z tekstem: „Elita to ludzie żyjący w prawdzie, których charakteryzuje bezinteresowność w czynieniu dobra i piękna”. Artysta poprosił zebranych o wspólną recytację wydrukowanego na czerwonych arkuszach zdania. Studenci i profesura ASP skandowali tekst Mitana na stojąco przed obrazem Ryszarda Winiarskiego. Ciekawym kontekstem tego fragmentu performance był fakt, że w Auli odbywają się rokrocznie ślubowania studenckie. Andrzej Mitan przypomniał również, że jest artystą zaangażowanym prosząc zebranych aby unieśli rozdane czerwone kartki na znak protestu przeciwko chińskiej interwencji w Tybecie.
Performance Andrzeja Mitana był piątym zdarzeniem zorganizowanym przez Koło Naukowe „Kwadrat”. To Koło Naukowe, założone przez studentów Wydziału Malarstwa, ma na koncie organizację wykładu Sławomira Marca pt: „Sztuka Performance” (2006), spotkań z Januszem Bałdygą i Koji Kamoji (2006/2007) oraz spotkania z Markiem Glinkowskim ( 2007 ). W 2006 Koło „Kwadrat” zorganizowało wystawę we współpracy z poznańską ASP. W Poznaniu pt: „0-22” i w Warszawie pt: „Sfumato”.
Jan Mioduszewski